Атеромалар

Атеромалар, шунингдек, ёғ кисталари ёки эпидермоид кисталар деб ҳам аталади, терида ривожланадиган хавфсиз (рак эмас) зичлашмалар ёки неоплазмалардир. Улар одатда тери ёғининг (ёғ безлари ишлаб чиқарадиган ёғ моддаси) тўпланиши натижасида юзага келади. Бу кисталар одатда секин ўсади ва тананинг турли қисмларида, кўпинча юз, бўйин ва орқада учраши мумкин.

Атеромаларнинг асосий хусусиятлари

• Ташқи кўриниши:
  • Шакли: Одатда юмалоқ ёки овалсимон, юзаси силлиқ.
  • Ранги: Тери рангига мос келади ёки бироз сарғиш бўлиши мумкин (таркибидаги ёғ туфайли).
  • Ўлчами: Диаметри бир неча миллиметрдан бир неча сантиметргача бўлиши мумкин.
  • Консистенсияси: Ушлаб кўрилганда зич, тери остида ҳаракатчан, чунки улар қуюқ, ёғли модда билан тўлдирилган.
  • Тешик: Баъзи атеромаларнинг терисида кичик тешик бўлиб, у орқали ёғ ташқарига чиқиши мумкин, баъзида бу қора нуқта ёки ёқимсиз ҳид пайдо бўлишига олиб келади.
• Сабаблари:
  • Ёғ безининг тиқилиб қолиши: Атероманинг асосий сабаби ёғ бези йўли ёки соч халтачасининг тиқилиб қолишидир.
  • Терининг шикастланиши: (Тирналиш, санчиш ва ҳ.к.) ёғ безининг тузилиши бузилганда киста ривожланишига олиб келиши мумкин.
  • Генетик мойиллик: Баъзи ҳолларда атеромалар ирсий бўлиши мумкин.
  • Тери касалликлари: Акне каби тери касалликлари атерома ҳосил бўлиш хавфини оширади.
  • Гормонал ўзгаришлар: Пубертат, ҳомиладорлик ёки менопаузадаги гормонал кўтарилишлар ҳам уларнинг шаклланишига ҳисса қўшади.
• Белгилари:
  • Оғриқсиз зичлашув: Атеромалар кўпинча оғриқ келтириб чиқармайди ва инфекцияланмаган бўлса, симптомлар билан кечмайди.
  • Инфекция тушганда: Киста қизаради, шишади ва оғриқли бўлади.
  • Ёқимсиз ҳид: Ёриб кўрилганда ёки инфекция юқтирилганда ёқимсиз ҳидли ажралмалар чиқиши мумкин.
  • Ноқулайлик: Айниқса ишқаланиш зоналарида (қўлтиқ ости, орқа) жойлашган бўлса, ноқулайлик туғдириши мумкин.
  • Катталаштириш: Вақт ўтиши билан аста-секин катталашиши мумкин.
• Диагностика:
  • Кўздан кечириш: Шифокор атеромани ташқи кўриниши ва касаллик тарихига қараб аниқлайди.
  • Ультратовуш текшируви: Шубҳа туғилганда бошқа патологияларни истисно қилиш учун ультратовуш текшируви ўтказилади.
  • Биопсия: Камдан-кам ҳолларда, агар киста ўтиб кетмаса ёки хавфлилигига шубҳа туғилса (бу жуда кам учрайди), биопсия ўтказилиши мумкин.
• Даволаш:
  • Кузатув: Агар киста симптомларни келтириб чиқармаса, даволаш талаб қилинмаслиги мумкин – баъзида улар барқарор бўлиб қолади ёки камаяди.
  • Яллиғланиш ёки инфекция бўлса: Киста очилади ва ичидаги суюқлик олиб ташланади.
  • Ёриш ва дренаж: Кучли оғриқ ёки инфекция мавжуд бўлганда, шифокор кесма ясаб, кистани ичидагидан бўшатиши мумкин.
  • Жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш: Энг самарали даволаш усули кистани капсуласи билан бирга тўлиқ олиб ташлашдир. Маҳаллий оғриқсизлантириш остида ўтказилади.
  • Антибиотиклар: Инфекцияда антибиотиклар буюрилади.
  • Стероид инъекциялари: Баъзан яллиғланишни йўқотиш учун ишлатилади, лекин кистанинг ўзини йўқотмайди.
• Профилактика:
  • Тери гигиенаси: Мунтазам тозалаш тешикларнинг тиқилиб қолиши ва атер ҳосил бўлишининг олдини олишга ёрдам беради.
  • Тери шикастланишининг олдини олиш: Ёғ безларининг шикастланиш хавфини камайтиради.
  • Ҳуснбузарларни ўз вақтида ва тўғри даволаш: Атерома ҳосил бўлиш хавфини камайтиради.
• Шифокорга қачон мурожаат қилиш керак:
  • Инфекцияланган киста: Агар оғриқ, қизариш, йиринг пайдо бўлса, тиббий кўрикдан ўтиш керак.
  • Тез ўсиш: Тез катталашаётган кисталар қўшимча ташхис қўйишни талаб қилади.
  • Рецидив: Қайта пайдо бўлганда – тўлиқ олиб ташлаш керак бўлиши мумкин.
  • Эстетик шикоятлар: Агар киста кўзга ташланса ва ташқи томондан халақит берса – шифокор олиб ташлаш усулини танлайди.

Хулоса

Атеромалар ёғ безларининг тиқилиб қолиши натижасида юзага келадиган хавфсиз, секин ўсувчи кисталардир. Улар одатда зарарсиз, аммо яллиғланиши ёки катталашиши мумкин. Даволаш усулларига дренаж, жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш ва инфекция учун антибиотиклар киради. Терини тоза сақлаш ва ҳуснбузарларни даволаш уларнинг пайдо бўлишининг олдини олишга ёрдам беради. Агар атерома оғриқ, ноқулайлик ёки эстетик муаммони келтириб чиқарса, шифокорга мурожаат қилиш керак.