Тери шохи

Тери шохи — тери ўсимтасининг бир тури бўлиб, у тери юзасидан чиқиб турадиган қаттиқ, конуссимон ёки шохсимон тузилма кўринишида бўлади. У соч, тирноқ ва терининг ташқи қатламида мавжуд бўлган оқсил — кератиндан иборат. 'Чарм шох' номи унинг ҳайвон шохига ўхшаш ташқи кўриниши билан боғлиқ, аслида эса унинг ҳеч қандай шох тузилмаларига алоқаси йўқ.

Тери шохининг асосий хусусиятлари:

• Ташқи кўриниши:
  • Шакли: Тери шохи одатда қаттиқ, кўтарилган, конуссимон ёки цилиндрсимон шаклда бўлиб, баъзан кичик ҳайвон шохига ўхшайди. Ўлчами ҳар хил бўлиши мумкин, лекин кўпинча узунлиги 1 дан 3 сантиметргача бўлади, аммо катта шаклланишлар ҳам учрайди.
  • Юзаси: Юзаси одатда силлиқ бўлади, аммо асосида тангачали ёки пўстлоқли қисмлар бўлиши мумкин. Шох остидаги тери кўпинча қалинлашган, ғадир-будур ёки бироз қизарган бўлади.
  • Ранги: Ранги ҳар хил бўлиши мумкин: кўпинча тана рангида, сарғиш, жигарранг ёки кулранг бўлади. Асосида терининг ҳолатига қараб тўқроқ пигментация ёки кучли яллиғланиш бўлиши мумкин.
• Жойлашуви:
  • Кўп учрайдиган жойлар: Тери шохлари кўпинча қуёш нурлари тушадиган жойларда пайдо бўлади: юз, қулоқ, бўйин, бош териси, қўлнинг орқа томони ва билакда. Айниқса, улар кексаларда ёки қуёшда узоқ вақт бўлган одамларда тез-тез учрайди.
• Сабаблари:
  • Актиник кератоз (АК): Ультрабинафша нурлар таъсирида терининг рак олди ҳолати. АК кўпинча кератин кўп тўпланганда тери шохларига айланади.
  • Себореяли кератоз: Терининг қалинлашишига ва тери шохининг шаклланишига олиб келиши мумкин бўлган яхши сифатли тери ўсмаси.
  • Сўғаллар (вирусли папилломалар): Айниқса одам папиллома вируси (ОПВ) келтириб чиқарганлари тери шохларига айланиши мумкин.
  • Базал ҳужайрали саратон: Камдан-кам ҳолларда тери шохлари бу тери саратони фонида шаклланиши мумкин.
  • Ясси ҳужайрали саратон: Тери шохлари шунингдек, тери саратонининг янада тажовузкор шаклида ҳам пайдо бўлиши мумкин.
  • Хавфсиз ўсмалар: Баъзи хавфсиз ўсмалар ёки терининг ўсиши ҳам тери шохининг ривожланишига олиб келиши мумкин.
• Белгилари:
  • Жисмоний сезгилар: Тери шохининг ўзи одатда оғриқсиз ва қичишишни келтириб чиқармайди. Лекин унинг остидаги тери ҳолати (масалан, актиник кератоз ёки ўсма) ноқулайлик, оғриқ ёки таъсирланишни келтириши мумкин.
  • Шохнинг ташқи кўриниши: Ўсган сари шох кўзга ташланадиган, бўртиб турадиган ҳосилага айланади.
• Диагностика:
  • Визуал текширув: Онкодерматолог одатда тери шохи ташхисини ташқи кўринишга қараб қўяди.
  • Тери биопсияси: Тери шохининг хавфсиз ёки хавфлилигини аниқлаш учун кўпинча шох асосининг биопсияси ўтказилади. Бу, айниқса, базал ёки ясси ҳужайрали саратонни истисно қилишда муҳим.
  • Гистологик текширув: Тўқима намунаси микроскоп остида ҳужайра турини аниқлаш ва уларнинг табиатини баҳолаш учун текширилади.
• Даволаш:
  • Жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш: Энг кенг тарқалган усул — тери шохини асоси ва атрофидаги тўқималар билан бирга кесиш.
  • Криотерапия: Айрим ҳолларда шохни музлатиш (криотерапия) орқали олиб ташлаш мумкин, айниқса у актиник кератоз билан боғлиқ бўлса.
  • Маҳаллий даволаш: Актиник ёки себореяли кератозда 5-фторуратсил ёки имиквимод каби маҳаллий дорилар билан зарарланишни камайтириш мумкин.
• Асоратлар:
  • Малигнизатсия: Агар тери шохи саратон олди ёки саратон жараёни билан боғлиқ бўлса, асосий тери шикастланишининг малигнизатсия хавфи мавжуд. Шунинг учун биопсия ўтказиш шарт.
  • Рецидив: Олиб ташлангандан сўнг ҳам касаллик қайта пайдо бўлиши мумкин (масалан, актиник кератоз), бу эса янги тери ўсмаларига олиб келиши мумкин.
• Профилактика:
  • Қуёшдан ҳимояланиш: Қуёш таъсири актиник кератоз ва тери шохлари ривожланишининг асосий хавф омили. Шунинг учун қуёшдан ҳимояловчи кремлардан фойдаланиш, ҳимоя кийимлари кийиш ва қуёшда (эрталаб 10 дан кечки 4 гача) узоқ вақт қолмаслик муҳим.
  • Мунтазам тери текширувлари: Терини мустақил равишда текшириш ва онкодерматологга мунтазам ташриф буюриш тери касалликларини ўз вақтида аниқлаш ва даволашга ёрдам беради.

Хулоса

Тери шохи — теридаги кератиндан иборат кўтарилган конуссимон ўсимта бўлиб, кўпинча актиник кератоз, себореяли кератоз ёки баъзи ҳолларда тери саратони (базал ёки ясси ҳужайрали) каби касалликлар фонида юзага келади. Даволаш одатда шохни олиб ташлаш ва асосий касалликни даволашни ўз ичига олади. Мунтазам равишда терини кўздан кечириш ва қуёшдан ҳимояланиш тери шохлари ва улар билан боғлиқ муаммоларнинг олдини олишга ёрдам беради.