Холлар (невуслар)

Холлар (шунингдек, невуслар деб ҳам аталади) — теридаги кенг тарқалган хавфсиз (хавфсиз) ўсмалар бўлиб, одатда жигарранг ёки қора рангга эга. Улар тери ҳужайралари — меланотситлар (пигмент ишлаб чиқарувчи ҳужайралар) тери бўйлаб бир текис тақсимланмай, тўп-тўп бўлиб ўсганда ҳосил бўлади. Холларнинг кўпчилиги зарарсиз, аммо баъзилари вақт ўтиши билан ўз кўринишини ўзгартириши, камдан-кам ҳолларда тери саратонига (меланома) айланиши мумкин.

Холларнинг асосий хусусиятлари:

• Холларнинг асосий хусусиятлари:
  • Ранги: Холлар оч жигаррангдан тўқ жигарранггача ёки қора ранггача бўлиши мумкин. Баъзилари танасимон ёки пушти рангда бўлиши мумкин.
  • Шакли: Одатда холлар юмалоқ ёки овал шаклда бўлиб, текис ва аниқ чегарага эга. Баъзи холлар бироз кўтарилган, бошқалари эса ясси бўлиши мумкин.
  • Ўлчами: Кўпчилик холларнинг диаметри 6 миллиметрдан кичик (тахминан қалам ўчирғичининг ўлчамига тенг), аммо катта холлар ҳам учрайди.
  • Тузилиши: Холлар турига қараб силлиқ ёки бироз ғадир-будур бўлиши мумкин.
• Жойлашуви:
  • Холлар терининг ҳар қандай қисмида — юз, қўллар, оёқлар, орқа ва ҳатто бош терисида пайдо бўлиши мумкин.
  • Баъзи одамларнинг юзи ёки қўллари каби қуёш тез-тез таъсир қиладиган жойларида хол бор.
• Хол турлари:
  • Туғма хол: Туғилгандан бошлаб мавжуд бўлиб, одатда қорароқ ва каттароқ бўлиши мумкин.
  • Орттирилган хол: Туғилгандан кейин, кўпинча болалик ёки ўсмирлик даврида пайдо бўлади. Вақт ўтиши билан ўзгариши мумкин.
  • Атипик хол (диспластик невуслар): Одатдагидан каттароқ, четлари нотўғри, ранги бир хил эмас. Меланома ривожланиш хавфи юқорилигини кўрсатиши мумкин.
  • Юксион хол: Одатда эпидермис ва дерма (терининг ташқи ва ички қавати) чегарасида ҳосил бўладиган ясси, қорамтир хол.
  • Мураккаб хол: Ҳам ясси, ҳам кўтарилган ҳосилалар белгиларига эга бўлган кўтарилган хол.
• Белгилари:
  • Кўпчилик холлар оғриқ ва қичишишни келтириб чиқармайди.
  • Холлар таъсирланганда ёки шикастланганда, масалан, соқол олиш, тараш ёки қуёш таъсирида симптоматик бўлиши мумкин.
  • Холдаги ўзгаришлар — қон кетиши, қатқалоқ пайдо бўлиши, қичишиш — шифокор маслаҳатини талаб қилади, чунки бу меланома ёки бошқа тери касалликларининг белгиси бўлиши мумкин.
• Сабаблари:
  • Генетика: Кўп сонли холлар пайдо бўлишига мойиллик, айниқса оилавий холлар тарихи ёки меланома мавжуд бўлса, наслдан-наслга ўтиши мумкин.
  • Қуёшнинг таъсири: Қуёш ёки солярийлардан келадиган ультрабинафша (УБ) нурланиш меланин ишлаб чиқаришни рағбатлантиради, бу эса холларнинг пайдо бўлишига олиб келади. Шунинг учун хол кўпинча қуёш нури тушадиган жойларда пайдо бўлади.
  • Гормонал ўзгаришлар: Гормонал ўзгаришлар, масалан, ҳомиладорлик ёки балоғатга етиш даврида, янги холларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлиши мумкин.
• Қачон эҳтиёт бўлиш керак:
  • Асимметрия: Холнинг бир ярми иккинчисидан фарқ қилади.
  • Нотекис қирралар: Холнинг қирралари тишли ёки нотекис.
  • Кўп ранглилик: Хол аралаш рангларга эга — жигарранг, қора, қизил, кўк ва бошқалар.
  • Катта ўлчам: Холнинг диаметри 6 миллиметрдан катта.
  • Қичишиш, қон кетиш ёки пўстлоқлар: Хол қичишади, оғрийди, қонайди ёки пўстлоқ билан қопланади.
  • Вақт ўтиши билан ўзгариши: Хол ўлчами, шакли ёки ранги ўзгартиради.
• Даволаш:
  • Кузатув: Аксарият холлар, агар улар ноқулайлик ёки хавотир туғдирмаса, даволанишни талаб қилмайди.
  • Олиб ташлаш: Агар хол шубҳа уйғотса ёки ноқулайлик туғдирса, онкодерматологлар уни жарроҳлик йўли билан олиб ташлашлари мумкин. Олиб ташланган материал одатда саратон ҳужайраларини текшириш учун биопсияга юборилади.
  • Лазер ёрдамида олиб ташлаш: Баъзида, айниқса косметик сабабларга кўра, хол лазер ёрдамида олиб ташланади, аммо бу усул кўпинча кичик ва шубҳали бўлмаган ҳосилалар учун қўлланилади.
• Профилактика ва назорат:
  • Қуёшдан ҳимояланиш: Янги холларнинг пайдо бўлиши ёки мавжудларининг ўзгаришининг олдини олиш учун терини ортиқча қуёш нурланишидан ҳимоя қилиш муҳим — SPF 30 ва ундан юқори бўлган қуёшдан ҳимояловчи кремлардан фойдаланиш, солярийлардан сақланиш, ҳимоя кийимларини кийиш.
  • Ўз-ўзини текшириш: Айниқса қуёшда тобланганингиздан сўнг, терингизда янги холлар ва мавжуд холларидаги ўзгаришларни мунтазам равишда текшириб туринг.
  • Онкодерматолог маслаҳати: Агар шубҳали ўзгаришлар ёки янги холлар пайдо бўлса, синчковлик билан текшириш учун мутахассисга мурожаат қилинг.

Хулоса

Хол — бу турли шакл ва рангдаги одатий, одатда зарарсиз тери ҳосилаларидир. Холлар хавфсиз бўлишига қарамай, улардаги ўзгаришлар меланома хавфини кўрсатиши мумкин. Тери саломатлигини сақлаш учун мунтазам равишда терини текшириш ва қуёшдан ҳимояланиш муҳим. Ҳар қандай шубҳали ўзгаришлар бўлса, шифокорга мурожаат қилиш тавсия этилади.